Trung Quốc đang ở đâu trên bản đồ công nghệ thế giới?

Theo một nhà nghiên cứu kinh tế, Trung Quốc chỉ giỏi nhất ở khâu gần cuối cùng của sản xuất là thử nghiệm và đóng gói, còn các khâu nghiên cứu, thiết kế còn thấp, thậm chí còn không thể sánh với Đài Loan.

Năm 2015, Bắc Kinh công bố dự án “Made in China 2025” (MIC 2015). Đây là bản kế hoạch 10 năm phát triển ngành công nghiệp chế tạo, một sáng kiến chiến lược đầy tham vọng nhằm biến Trung Quốc thành siêu cường chế tạo cạnh tranh được với thị trường Mỹ .

Theo nghiên cứu của tiến sĩ Phạm Sỹ Thành, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Kinh tế Trung Quốc (VCES), cho đến nay, chương trình MIC đã triển khai được 4 năm với trọng tâm vào 6 ngành chủ yếu sau: thiết bị bán dẫn, phương tiện di chuyển thông minh, Internet, trí tuệ nhân tạo, máy bay thương mại và dược phẩm.

Trong 4 năm qua, trong khuôn khổ lên chính sách và thực hiện MIC 2025, Trung Quốc đã triển khai được 3.600 dự án tại hơn 30 thành phố thí điểm theo kế hoạch.

Kết quả, hơn 540 khu công nghiệp sản xuất thông minh đã xuất hiện ở Trung Quốc, tập trung vào các ngành nghề như sau: dữ liệu lớn (21%); vật liệu mới (17%) và điện toán đám mây (13%).

Năm 2017, các công ty pin EV hàng đầu đến từ Trung Quốc, chiếm 53% thị phần toàn cầu. Trung Quốc đồng thời nắm thế chủ đạo thị trường pin lithium toàn cầu, Trung Quốc phát triển mạnh hệ thống nhà máy sản xuất pin lithium, 98% các nhà máy sản xuất pin lithium là công ty Trung Quốc.

Khi Trung Quốc ngày một thể hiện tham vọng vươn lên vị trí cao hơn và thách thức các cường quốc công nghệ thế giới như Mỹ, Đức, Nhật, Trung Quốc phải chịu khánhiều chỉ trích và sức ép từ Mỹ. Không ít chuyên gia đã lên tiếng rằng chính MIC 2025 là “cái gai” trong mắt Tổng thống Mỹ Donald Trump, chính vì vậy từ khi vận động tranh cử Tổng thống Mỹ vào năm 2016, ông Trump đã khẳng định về tham vọng kiềm chế Trung Quốc trong ngành công nghệ.

Và cuộc chiến tranh thương mại mà phía Mỹ phát động mới đây, theo nhận định của không ít chuyên gia, thực chất mang tham vọng của Mỹ trong việc hạn chế Trung Quốc phát triển công nghệ. Cụ thể, Trung Quốc đã chịu nhiều sức ép từ phía Mỹ bao gồm chống chuyển giao công nghệ; bảo vệ sở hữu trí tuệ; chống tin tặc nhằm vào các lợi ích thương mại, kinh tế; xóa bỏ rào cản phi thị trường với doanh nghiệp Mỹ; mở cửa hơn nữa các lĩnh vực đầu tư; xóa bỏ trợ cấp giá/trợ cấp cho doanh nghiệp nhà nước.

Về phần mình, Trung Quốc đã triển khai một số biện pháp như sau: cho phép đầu tư vào lĩnh vực bảo hiểm; cho phép sở hữu 100% với các ngân hàng; sửa đổi luật đầu tư nước ngoài (Quốc hội Trung Quốc thông qua vào tháng 3/2019); cụm từ Made in China 2025 không còn xuất hiện trên truyền thông; cụm từ Made in China 2025 cũng không còn xuất hiện trong phát biểu của ông Tập Cận Bình tại Hội nghị kinh tế trung ương 2019 và trong báo cáo cáo công tác chính phủ 2019.

Số lượng các văn bản ban hành liên quan đến MIC 2025 cũng cho thấy sự thu hẹp của Trung Quốc với kế hoạch này, ít nhất nhìn từ góc độ truyền thông. Vào cuối năm 2018, chính phủ Trung Quốc đã ban hành tới 445 văn bản có thẩm quyền.

Phần lớn được ban hành vào năm 2016 (39 phần trăm) và 2017 (36 phần trăm), trong khi chỉ có 48 (11 phần trăm) được xuất bản vào năm 2018. Ngoài ra, chính quyền địa phương rất tích cực trong việc chuyển tầm nhìn quốc gia của Bắc Kinh vào các chỉ thị địa phương. Trung Quốc thực ra không hề từ bỏ MIC 2025 mà chẳng qua chỉ thực hiện nó một cách kín đáo hơn.

Có thể thấy chủ cuộc chơi tại các khâu thiết kế, chế tạo sản xuất chip vẫn thuộc về các nước có trình độ phát triển cao về công nghệ như Mỹ, Anh và Nhật. Chính vì vậy khi mà phía Mỹ đang cố gắng đẩy Trung Quốc ra khỏi chuỗi cung ứng, Trung Quốc chắc chắn đối diện với không ít khó khăn.